19. yüzyılda İngiltere’de doğan modern futbolun başlangıçta kadınlar için uygun olmadığı düşünüldü. Ancak Nettie Honeyball, 1895’te kadın için bir çağrı yaparak bu algının yanlış olduğunu kanıtladı; Dönemin toplumunda etkili bir yayılma sağlamak amacıyla en uygun organ gazetelerdi. Nettie Honeyball’da bu organlardan birinde ilan verdi. İlanda bir kadın futbol kulübü kurma niyetinden bahsetmesinin hemen sonrasında 30 kadın olumlu yanıt verdi.
Buna karşılık, Sanayi Devrimi döneminde ortaya çıkan ve feminist düşünceyi destekleyen yazarlardan biri olan Lady Florence Dixie, bir burjuva aydınıydı. Dixie, Kadınların “kalpleri ve ruhlarıyla” destek vereceği bir futbol kulübü kurmak için başkanlık yapmaya karar verdi.
Nihayet, takvimler 1895’i gösterdiğinde bu ikili güçlerini birleştirdi ve “British Ladies Football Club” adında bir kulüp kurdu. Kulübün kaptanı Honeyball, başkanıysa Dixie oldu. Daha sonra takım kaptanı, kadınların “süslü ve yararsız” olarak algılanmasına karşı çıkmak için bu kulübü kurduğunu söyleyecekti.
Nettie Honeyball da Kim?
Nettie Honeyball’ın hayatı hakkında bilgiler oldukça kısıtlı. Kadın futbolcuların bir çoğunun takma isim kullanmasından dolayı baş kahramanımızın bile isminde kesinlik bulunmazken, kadınlara çıkartılan zorluklar karşısında bu gayet anlaşılır bir durumdu. İşte tam da bu sebeple “Nettie Honeyball” adı da, aslen Jessie Smith (evlenmeden öncesi soyadı Allen) tarafından benimsenen bir takma ad olarak görünmekte. “Nellie Hudson Hanım” da muhtemelen takma adlarından biri olabilir, ancak şu anda bunu kanıtlayacak yeterli bilgi bulunmuyor.
Araştırmalar Nettie’nin birkaç kişiden biri olma ihtimalini doğuruyor. Ancak yazıyı uzatmamak adına bunlardan en yüksek olasılıklısını paylaşmakta yarar var; Anne Jane Honeyball.
Honeyball, 1867 yılında Pimlico’da doğdu ve ailesiyle birlikte 1911 yılına kadar 56 Lillington Caddesi’nde yaşadı. Anne’nin ablası Fanny 1882’de evlendi, annesi 1892’de vefat etti ve Anne babasıyla birlikte 1915 yılındaki ölümüne kadar aynı adreste kaldı.
Janetta’nın Nettie Honeyball’un gerçek adı olma ihtimali, Nettie’nin göbek adının Jane olduğu düşünüldüğünde oldukça güçlü görünmekte. Bu bilgi, Nettie Honeyball’un hayatındaki bazı gizemleri aydınlatma açısından oldukça önem taşımakta.
İlk Kadın Futbol Takımı Oluşumu
19. yüzyılın sonlarında kadınların futbola olan ilgisi artıp kadın futbol takımları kuruldu. O dönemde kadınlar futbol oynamakla alay edildi ve giydikleri kıyafetlerle eleştirildi. Ancak kadınların spora olan ilgisi ve katılımı giderek arttı.
Tarihler 1834’ü gösterdiğinde İngiltere’de iki devlet okulu arasında yapılan futbol maçı, genellikle alt-orta ve işçi sınıfından erkeklerin izlediği şiddetli kavgalara sahne oldu. Bu nedenle gelecekteki benzer olayları önlemek için, erkeklerin giriş ücretleri artırıldı ve kadınlar için maçları ücretsiz hale getirildi.
18. yüzyılın sonlarından itibaren İskoç kasabası Musselburgh’da, Shrove Salı günü evli ve bekar balıkçı kadınlar arasında yıllık futbol maçı düzenlendi. Ancak bu maçların gerçek amacı sadece spor değil, bekar erkeklerin potansiyel gelin adaylarını görmek istemesiydi.
7 Mayıs 1881’de kayıtlara geçen ilk kadın futbol maçı İngiltere ve İskoçya arasında oynandı. Seyirci ilgisi büyük oldu ve bazı kadınlar, oyun hakkında adil fikirlere sahip olduklarını gösterdi. Maçın sonucunda İskoçya 3-0 galip geldi. Ancak bu dönemde kadın sporculara dair basında pek olumlu şeyler yazılmadı ve kadınların giydiği kıyafetler ve üreme sağlığı endişeleri sebebiyle alay edildi.
1881’deki ikinci maçta ise kadınların futbol oynaması yine olumsuz şekilde yansıdı. Glasgow Evening Times gazetesi, maçı “utanç verici manzaralarla” nitelendirdi. Seyirciler arasında çıkan kavgalar ve küfürlü söylemler, kadınların spor yapmalarının eleştirilmesine neden oldu.
Futbolun ilk yıllarında, kurallar belirsiz ve takım sayısı sınırsızdı. Kadın futbolu resmi kurallara ve organizasyona kavuşmadan önce uzun bir süre geçti. 1863’te Futbol Federasyonu tarafından resmi Oyun Yasaları kabul edilmiş ve kadın futbolu daha sonraki yıllarda daha organize bir hal aldı.
19. yüzyılın sonlarında, kadın takımları korseler, özel dikim yüksek topuklu çizmeler ve bone giymek zorunda bırakıldı.
Cinsiyet ve spor ilişkisinde, sınıfın da belirleyici bir rolü vardı. Örneğin, çim tenisi zarafet ve beceri gerektiren bir spor olarak üst orta sınıfın ilgisini çekerken, futbol işçi sınıfı tarafından daha çok benimsendi. Dönemin toplumuna göre futbol, güç ve liderlik gerektiren bir oyundu ve o dönemde bir kadına yakıştırılmayan özellikler olarak görülüyordu.
Bazı gazetelerde kadın sporcular hakkında olumsuz haberler ve alaycı yorumlar yer alsa da, futbolun kadınlar arasında yaygınlaşması önemli bir adımdı. Spor tarihçisi Matthew Taylor’a göre, futbol sadece erkeklerin oynadığı bir spor değildi ve kadınlar da bu sporda yer alarak coşkularını gösterdiler. 1890’larda İngiliz Kadınlar Futbol Takımı’nın kurulması, kadınların spor yapma isteğini ve eşitlik taleplerini somut bir şekilde ortaya koymuştu.
Nettie J. Honeyball tarafından kurulan ve Lady Florence Dixie tarafından himaye edilen ilk kadın dernek kulübü olan British Ladies, 1895 yılında önemli bir açılış maçıyla büyük bir ilgi topladı. Maç için toplanan kalabalık, kadın futbolunun halkın gücünü yakaladığını gösteriyordu. Nettie Honeyball, kadınların özgürleşmesine olan desteğini kararlı ve açık sözlü bir şekilde dile getiriyor ve bu konuda verdiği röportajlarla dikkat çekiyordu. Kadınların yaptığı maçlar binlerce taraftar tarafından izlenmesine rağmen basında alay konusu olsa da geniş bir yer buldu.
Kuzey ve Güney Kadın Takımları
Başlangıçta planlanandan daha geç olmasına rağmen, kulüp “Kuzey” den oyuncuların “Güney” den olanlara karşı oynadığı bir gösteri maçı oynadı. Her iki taraf da BLFC’ye aitti ve her ikisi de birkaç ay eğitim almıştı. Honeyball, üyelerin Millwall oyuncularından bir kara tahta aracılığıyla dersler aldıklarını ve tüm kuralları bildiklerini belirtti.
Viktorya dönemi Londra’sında, kadın futbolu için uygun bir kıyafet yönetmeliğine karar vermek önemli bir sorundu. Kadınlar için şortlu kıyafetler henüz kabul görmemişti, bu yüzden daha mütevazı, hacimli bluzlar ve kısa pantolonlar veya bölünmüş eteklerden oluşan bir kombinasyon seçildi. Püsküllü balıkçı şapkası tamamlayıcı aksesuar olarak tercih edildi. Kulüp üyeleri Mart 1895’te açılış maçı için hazırdı ve oyunun reklamı için posterler geniş çapta dağıtıldı. 23 Mart’ta on bin kişi, yerel takımlarının Tottenham Hotspur gibi güçlü rakiplerle mücadele ettiğini görmek üzere Nightingale Lane’e doğru yola çıktı. İki takım “Kuzey” ve “Güney” olarak adlandırılıyor ve tamamen kırmızı ve açık-lacivert kıyafetlerle sahaya çıktı.
10.000 seyirci, Kuzey Londra’nın güneydeki meslektaşlarını 7-1 mağlup ettiğini görmek için Crouch End’e akın etti, ancak o gün asıl kazanan kadın futboluydu. Oyun futbolun kurucu dernek kuralları altında oynanan ilk tam teşekküllü kadın oyunu olarak kabul ediliyor.
Kuzey ve Güney oyuncuları şöyleydi:
Kuzey: Graham Hanım, Nettie J. Honeyball Hanım, L. Lynn, P. Smith, E. Edwards, D. Allen, Ruth Coupland, Williams, R. Thiere, B. Fenn, N. Gilbert.
Güney: L. Clarence Hanım, Annie Hicks, Ellis, Obree, Clarke, E. Roberts, Lewis, Alice Hicks, AF Lewis, E. Potter, Ellis.
Maça genel olarak olumsuz bir tepki verildi. Yorkshire Post, oyunun “komik” olduğunu ve halka açık bir futbol sahası yerine daha çok bir evin çimine uygun olduğunu yazdı. Peterhead Sentinel ise oyunu kadın düşmanı olarak nitelendiren bir açıklama yayınladı ve diğer basın organları da kınama dolu yazılar yazdı. Kalabalığın muazzam coşkusunu belirten ve diğer maçlardan çok daha fazla katılım olduğunu vurgulayanlar bile, asıl oyun yerine oyuncuların giydiklerine aşırı odaklandılar. Lichfield Mercury’deki bir “haberci hanım” adlı makalede ise oyun ve oyunun kalitesi olumlu bir şekilde değerlendirilmiş ve kalabalığın cesaret verici çığlıkları övüldü. Honeyball, Dixie ve Kuzey-Güney takımlarının gösterdiği şey, en az erkekler kadar yetenekli olduklarıydı.
Buraya Kadar: “Takım Bölünüyor”
Kadınların oy hakkı aktivisti Nettie Honeyball, Nisan ve Mayıs aylarında ülkeyi dolaşırken, takım adına akıllıca ve kendinden emin bir şekilde konuşmaya devam etti. Ancak yüksek profiline ve kadın futbolcuların çektiği büyük ilgiye rağmen, arka planda bazı sorunlar vardı. Mayıs ayında, “kadın futbolcuların kendi aralarında anlaşmazlığa düştükleri ve takımın muhtemelen dağılacağı” şeklindeki bir basın haberini reddetmek zorunda kaldı. Fakat söylentilerde gerçek payı olabilirdi çünkü kulübün ilk maçını oynamasından sadece iki ay sonra, Mayıs ayının sonunda hiçbir yerde görünmez hale gelmişti. Buna rağmen, başka bir kadın futbol takımı olan British Ladies FC, görünürde rekabet içinde olan ikinci bir takımla yoğun bir maç programını sürdürmeye devam etti.
Gazetelerde çıkan haberlerde İngiliz Kadınlar Futbol Kulübü üyelerinin ülke çapında birçok mekanda performans sergileyerek turladıkları yazmaktaydı. Kadın futbolcular, 6 Nisan 1895’te Brighton’daki Preston Park’ta düzenlenen Futbol Yardım Festivali’ne katıldılar ve yaklaşık 5.000 kişinin şiddetli yağmura rağmen katıldığı bu etkinlik, yerel tıbbi hayır kurumları için fon toplamayı amaçlıyordu. Diğer yerler arasında New Brompton ve Walsall’da da maçlar düzenlendi. 18 Nisan’da Maze Hill, Greenwich’te oynanması planlanan bir maç ise maalesef hava koşulları nedeniyle ertelendi.
Kentish Mercury gazetesine göre, İngiliz Kadınlar Futbol Kulübü Sekreteri Bay GR Wagstaffe, daha sonra kadınların ertesi gün gösteri yapacakları New Brompton Kulübü sekreterine telgraf çekti ve Londra’ya döndüklerini öğrenince istasyonda Nettie Honeyball ile karşılaştı.
Ancak mesele henüz çözülmemişti; 2 Mayıs Perşembe, kapanış sezonunun başlamasından sonraydı ve Futbol Federasyonu maçı onaylamayacaktı. Nettie Honeyball’a bu kez kulübün avukatı Bay CO Pook tarafından bir başka telgraf daha gönderildi ve kadınlar Nisan ayı sonundan önce Maze Hill’de oynamazlarsa yasal işlem başlatılacaktı. Bu, alternatif bir tarih olarak 29 Nisan Pazartesi’yi öneren anında bir yanıt getirdi.
Şaşırtıcı bir şekilde, bu olay ulusal gazetelerin dikkatinden kaçtı, sadece yerel basında ve 7 Mayıs tarihli sayısında kısa bir atıf yapan hiciv dergisi Fun’da yer aldı.
Nettie Honeyball, takım adına gezilere liderlik ederken, bazı haberlere göre, takım içinde kendi aralarında anlaşmazlık yaşandığına dair söylentiler çıktı. Bu durumda kulüp, Honeyball’un önderliğindeki bir takımın yanı sıra ikinci bir takımla da maçlara devam etti. Ancak Mayıs ayında Nettie Honeyball’un adı birdenbire ortadan kayboldu ve kulüple bağı kesildi. Kaptan “Graham Hanım (gerçek adı Helen Matthew)” tarafından “artık bizimle hiçbir şekilde bağlantısı yok” denilerek bu durumu teyit etti.
Sanki ayrılık haberini beklermiş gibi duran gazeteler, kötüde olsa kadın futboluna daha önce büyük bir ilgi göstermelerini rafa kaldırıp artık ulusal gazetelerde dahi yer vermedi. Buna karşılık sadece yerel basında kısa bir atıf yapıldı.
Maze Hill’de düzenlenmesi planlanan maçta yaşanan sorunların ne olduğu tam olarak bilinmese de, takımın içindeki ev ilişkileri, oyuncular arasındaki anlaşmazlıklar veya reklamın yarattığı baskı gibi faktörler bu duruma yol açmış olabilir. Nettie Honeyball’un ani kayboluşu ve kulüpten ayrılması, bu gelişmelerin ardındaki gizemli olaylardan biri olarak kaldı.
Nettie Honebball takma adlı cesur kadının yaşamı hakkında kesin bilgiler elimizde bulunmasa da Dünya onun açtığı yoldan başka kadın takımlarla birlikte ilerlemeye devam ediyor. Üstelik, henüz bunu başaramayan ülkeler dahi varken.
Nettie Honeyball’un Ardından
Honeyball yaptığı hareket çok ciddi bir başarıydı. Otuz genç kadınla başlattığı yolda Viktorya dönemindeydi. Dönemin gazete yazarlarından biri onun adını “tuhaf bir şekilde uğursuz ve Dickensvari” olarak tanımlamıştı. Ancak umursamadı. Bugün, çoğu kaynak bize Honeyball’un uydurma bir isim olduğunu, diğer oyunculardan biri için bir kapak olduğunu söylemekte.
Nettie Honeyball’dan sonra kadın futbol takımlarının popülaritesi Birleşik Krallık’ta artsa da, 1902’de Futbol Federasyonu Konseyi kadın futbol maçlarına ev sahipliği yapmayı yasaklayarak sporun gerilemesine neden oldu. Ancak kadın futbolu, daha sonra tarihsel bir dönüşüm yaşayarak tekrar popülerlik kazandı.
1969’da İngiltere’de Kadın Futbolu Birliği (WFA) kuruldu ve 1971’de Fransa ve Hollanda, FIFA tarafından tanınan ilk uluslararası kadın maçına katıldı. Bu ilerleyişle 20 yıl sonra FIFA Kadınlar Dünya Kupası hayata geçirildi.
2023 FIFA Kadınlar Dünya Kupası 20 Ağustos’da tamamlanacak.
KAYNAKÇALAR
- http://www.donmouth.co.uk/womens_football/nettie_honeyball.html
- https://twitter.com/FootballMuseum/status/1109451016334913537?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1109451016334913537%7Ctwgr%5E1f6e978a8e50be1df3343a62016b4cd6556a7816%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.planetfootball.com%2Fnostalgia%2Fthe-story-of-great-britains-first-womens-football-team-subversion-scandal-skill%2F
- https://www.futbolakademi.net/nettie-honeyball-ingiliz-oyununda-ilk-kadin
- https://spartacus-educational.com/Fhoneyball.htm
- https://books.google.com.tr/books?id=klPTonGmpXsC&q=Nettie+Honeyball&redir_esc=y#v=snippet&q=Nettie%20Honeyball&f=false
- https://www.bbc.com/news/uk-scotland-highlands-islands-24176354
- https://www.teknomaris.com/dunyadaki-ilk-kadin-futbolcu-nettie-honeyball/
- https://www.gzt.com/zpor/dunya-uzerinde-futbol-oynayan-ilk-kadinin-kim-oldugunu-biliyor-musunuz-3366714
- https://lithub.com/meet-britains-first-woman-soccer-player-nettie-j-honeyball/
- https://blog.britishnewspaperarchive.co.uk/2022/03/07/pioneering-early-women-footballers/
- https://www.bl.uk/womens-rights/articles/the-history-of-womens-football-in-the-uk
- https://www.bl.uk/collection-items/ladies-in-the-football-field-from-the-cornish-telegraph-24-january-1895
- https://www.jstor.org/stable/41556450
- https://www.michellesalter.com/blog/the-first-womens-football-teams-in-britain
- https://www.facebook.com/FIFAMuseum/videos/2336703783268591/
- https://www.scottishsporthistory.com/sports-history-news-and-blog/category/all
- https://www.elartedf.com/football-women-roots-england-india/
- https://www.historic-uk.com/CultureUK/Pioneers-Womens-Football/
- https://hornseyhistorical.org.uk/1895-womens-football-makes-its-official-debut-in-hornsey/
- https://digitalcommons.bucknell.edu/fac_journ/520/
- https://www.cairn-int.info/article-E_STA_131_0131–james-f-lee-2008-the-lady.htm
- https://www.thefootballhistoryboys.com/2019/02/the-most-important-moments-in-womens_8.html
- https://www.whodoyouthinkyouaremagazine.com/feature/a-game-of-two-halves-the-history-of-womens-football/
- https://collegedunia.com/news/e-482-history-of-women-s-football-in-britain-reading-answers
- http://www.donmouth.co.uk/womens_football/blfc.html
- https://intriguing-history.com/rights-of-women-play-football/
- https://www.planetfootball.com/nostalgia/the-story-of-great-britains-first-womens-football-team-subversion-scandal-skill/
- https://www.independent.co.uk/news/media/online/how-to-time-travel-by-search-engine-1856670.html
- https://www.common-goal.org/Stories/Emma-Clarke-Forgotten-Pioneer2021-03-23
