Olimpiyatlara katılan kadın ve erkek sporcuların eşit katılım sorununu ele aldıktan sonra sahanın ardında kalan antrenörlerde de eşit katılım sorunu var mı sorusunun cevabını aradık.
Sporcuların cinsiyet eşitliği sorununa değinirken sahanın ardında sporcuları yetiştiren kadın antrenörlerin görünmeyen eşit katılım sorununa ve sahada yaşadıklarına değindik.
Sporda cinsiyet eşitliği sorunu antrenörler arasında da var. Kadın antrenörlerin eşit katılım sorunu büyük.
Sporcuları yetiştiren sahanın arkasında olan kadın antrenörlerin yaşadığı sorunlara değinmek için Futbol antrenörü Nilay Ateşoğlu ile iletişime geçtik.
Federasyonların paylaştığı verilere ve yayınlanan raporları reverans alarak inceledik.
Raporları incelerken dikkat ettiğimiz ilk konu Futbol Federasyonu antrenörleri kadın ve erkek olarak ayırmadığı için hazırlanan rapor listelerine futbol antrenörlerinin listeye alınmamış olması.
Futbol antrenörleri hariç diğer 55 spor federasyonuna bağlı toplam antrenör sayısı 269.713 kişi olduğunu ve Kadın antrenör oranı %32,27 (87.025) iken erkek antrenör oranı %67,73 (182.688) olduğunu görüyoruz. Bu veri 2021 KASFAD verilerinden alındı.
Antrenör sayılarına ulaşmak için yayınlanmış son raporları inceledik.
Sporcu sayısına veya antrenör sayısına bakmak için arşive indiğimizde Spor bakanlığından hiçbir zaman kesin bir cevap alamıyoruz. Örneğin Cimnastik Federasyonu kadın erkek antrenör listesini ayrı tutsa da kadın antrenör listesinde erkek antrenörlerin isimlerini görüyoruz. Dikkat edilmeden sadece sayılara bakılarak alınırsa yanlış verilere yol açılabilir. Yapılan bu listelerin doğruluğu teyit edilmelidir.
Kadın ve erkek antrenörlerin arasında ki katılım sorunu farkı büyük. Raporlar incelendiğinde Erkek antrenörlerin spor branşları arasında yüzde otuzluk dilimlerin altına düşmezken, kadın antrenörler çoğu spor branşlarında en yüksek seviyeler yüzde otuzlarda.
Kadın antrenörlerin katılım gösterdiği spor alanları farklı ama gözle görülür şekilde güç sporlarında en düşük katılım olduğunu görüyoruz.
Bunların içinde Kaykay sporuna baktığımızda kadın antrenör temsilcisi hiç yok.
Halter, Boks, Muay Thai, Kick Boks, E- Spor, Güreş, Binicilik gibi sporlarda kadın oranının en düşük olduğunu gözlemlerken kadın antrenörlerin kademelerdeki orantısız dağılımda dikkat çekiyor.
Kadın antrenörlerin en az olduğu kademeler ise dört ve beşinci kademe olduğunu gözlemliyoruz. Üst kademe antrenörlük sertifikasına sahip kadın oranı çok az.
Kadın ve erkek antrenör arasındaki fark, antrenörlük kademesi arttıkça kadınların aleyhine açılmaktadır. Kadın antrenör oranları; 1.kademede %32,5, 2.kademede %28,4, 3.kademede %29, 4.kademede %11,3 ve 5.kademede %7,5’dur.
2021 KASFAD raporunda kadın antrenör sayısının en yüksek olduğu sporlar cimnastik, halk oyunlar ve satranç olduğunu gözlemliyoruz. Kadın antrenör sayısının en yüksek katılım arasında Cimnastik branşı olsada 4. ve 5. Kademe antrenörlerin büyük bölümünde erkek antrenörler var.
2020 raporunda ise 58 federasyonun tamamında kadınlar yoğunluklu olarak alt kademe antrenörlük sertifikasına sahiptir. İlginç olarak; kadın antrenör oranının en yüksek olduğu Cimnastik, Buz Pateni ve Herkes için Spor Federasyonlarında 4. ve 5. kademelerde kadın antrenör sayısı erkek antrenörlerden az olduğunu görüyoruz.
Kaykay ve E- spor gibi spor branşlarında neredeyse hiç kadın antrenör olmazken erkek antrenörlerde 58 spor branşının hiç birinde böyle bir sonuç yok.
Daha önce olimpiyatlara giden sporcuların eşit katılımı ile yaptığımız haber sonrası şimdi de olimpiyatlara giden antrenörlerin katılımına baktığımızda 2020 Tokyo Paralimpik Oyunlarına katılan kadın antrenör oranı %15,62 (5), erkek antrenör oranı %84,38 (27) olduğuna ulaşıyoruz.
2020 raporunda, 59 federasyon içinde kadın antrenör oranının erkek antrenör oranından yüksek olduğu 3 federasyon vardır: Cimnastik (%77,2), Herkes için Spor (%57,9) ve Buz Pateni (%51,6). Kadın antrenör sayısının en az olduğu spor federasyonlarının ilk beşi şunlardır: Futbol (%0,3), Hava Sporları (%3,8), Güreş (%5,6), Bilardo (%5,9) ve Boks federasyonudur (%9,3)
Futbol antrenörü Nilay Ateşoğlu futbol antrenörlüğü için Türkiye’de kadınların erkeklerden daha fazla mücadele etmeye zorlandığını söylerken federasyonun içinde yaşanan sorunlara değindi.
Marmara Üniversitesi Antrenörlük bölüm mezunu olan Ateşoğlu; antrenörlüğü eğitimini alan, pedagojik formasyon alanlar yapmalı diyor. Futbol oynamaya 14 yaşında başlayan Ateşoğlu Türkiye’de kadın futbolcu ve futbol antrenör olmayı anlattı;
“Futbolu çocukken başlamak istiyordum ama hiç kadın futbolcu yoktu benim zamanımda. Ekranda sadece futbol görüyordum. Ekranda gördüğüm futbol ise erkek futboluydu. 14 yaşımdayken kız futbol takımı kuruldu. Beden eğitimi öğretmenimiz kadındı ve oğlanları maçlara hazırlamak için onlarla oynuyordu. Bizde çok heyecanlanıyorduk. Bizimde oynamamız lazım diyorduk. Ben de öyle başladım futbola ama geç başladım. Daha sonra taksim spor kulübünde oynamaya başladım. iki yılda marmara üniversitesi spor kulübü de oynadım.
Okulda ne zaman futbol oynasam oğlan çocukları tarafından dışlandım, kız olduğum için. Halbuki bende oynaya biliyordum imkanlar ve şartlar el vermiyordu.” diyen Ateşoğlu futbolda var olmak istediği için antrenörlüğe devam ettiğini söylüyor;
“Kız Çocukları İçin Görünür Olmak İstedim!“
“Daha sonra antrenör olmaya karar verdim. Çünkü futbolun için de var olmayı istiyordum. Kendimi ifade edebildiğim bir yerde olmak istiyordum.
Antrenör olmaya karar verdim çünkü görünür olmaya karar verdim. Görünürlük birçok kız çocuğunu o alanda var edecek. Ben mesela ilk beden eğitimi hocamı gördüm. Dedim ki ben bu alanı değiştirip dönüştüreceğim.
Marmara Üniversitesi antrenörlük bölümünü kazandım. Antrenörlük için en az üç yıllık futbolcu geçmişiniz olması gerekiyor. Onun uzmanlığını almanız gerekiyor. Öğrenci bir antrenör olmama rağmen o alanda da zorluklarla karşılaştım mesela, Staj yaparken bir okulda antrenör benim yanımda çocuk sporcuya ‘kız gibi topa vurma’ dedi.
Siz görünür olmaya çalışıyorsunuz ama çevre tarafından bir görünmezlik ya da kendi cinsiyetinize yönelik kadın düşmanlığına maruz kalıyorsunuz.
Ben bu yüzden antrenörlüğü bırakmayıda düşündüm. Görünmüyorsunuz, onların kadın dediği futboldan anlamayan, oynamayı bilmeyen olarak görüyorlar.
Kadın futbol alanının içine sıkıştırılıyor, nedeni amatör olarak oynandığı için. Kadın futbolunu amatör olarak görüp hiçbir şekilde destek vermiyorsanız ve bu alana kadın antrenörleri sıkıştırıyorsanız demek ki siz kadın antrenörlerinde gelişmesini istemiyorsunuz. Kadın futbolunun gelişmesini istemediğiniz gibi.”
Ateşoğlu Futbol federasyonu diğer federasyonlar gibi kadın erkek antrenör sayısını yayınlamaması hakkında da konuştu;
“Futbol federasyonu kadın erkek futbol antrenör sayılarını paylaşmıyor. Ben tezim için 2019 yılında federasyon ile bağlantıya girip rakam istedim ama geri dönüş yapılmadı. Federasyon kadın antrenör sayısının az olduğunu biliyor o yüzden paylaşmıyor.
Futbol Federasyonun bir başka dile getirilmeyen sorunu yapılan kursların kadın ve erkek katılımcılardan eşit ücret alınmasının olduğunu söylüyor. Eşit katılımın sağlanmayıp eşit ücretin istenildiğini söyleyen Ateşoğlu;
“UEFA A veya B kursuna katılması için kadın antrenörler aranıyor kayıt olalım diye ama katılmamızı istiyorlar ve erkek antrenör ile aynı parayı vermemizi istiyorlar.
Kadın futbolu amatör olarak görünüyor kadın antrenörler düzgün maaş alamıyor. Bizler sadece antrenörlük değil aynı zamanda öğretmenlik gibi ek işler yapıyoruz ama TFF ayrımcılık yapmıyoruz deyip aynı para alınıyor.
UEFA veya FİFA kadın antrenörleri desteklemek için kurslar veriyor. Hiçbir kadın antrenörün bu kurslardan haberi yok. Sadece milli takım kadın antrenörlerin haberi var. Bu kadın antrenörlerde sadece bildiği kadın antrenörlere haber veriyor. Resmi sitelerinden yayınlanmıyor kurslar veya burslar. Bu çok büyük bir sorun.”
| ANTRENÖR EĞİTİM PROGRAMI ÜCRETLERİ | TOPLAM ÜCRET | TFF HESABINA |
| UEFA A LİSANS | 120.000 | 120.000 |
| UEFA A LİSANS | 120.000 | 120.000 |
*Türkiye Futbol Federasyonu Resmi İnternet Sitesi
Ailelerin ve Bakanlığın Destekleri Antrenörleri Belirliyor!
“KASFAD 2021 verilerine baktığımızda Atıcılık branşı antrenörleri %19 Kadın %80 Erkek olduğunu görüyoruz. Atıcılık dediğimiz spor militarist bir spor militarist dediğimiz zaman erkek canlanıyor toplumun gözünde.
Cimnastik yine kadın antrenör sayısı erkek antrenörlerden çok çünkü cimnastik, voleybol gibi branşlar kadının yapılmasına toplum tarafından kabul görülen branşlar.
Bu branşlarda kadın antrenörlerde çok kadın sporcularda da çok. Bu hem normlar ile ilgili hemde kim ne derece desteklenildiği ile ilgili. Mesela ben hiç duymadım cimnastik federasyonu erkek sporcuları teşvik etmek için proje yaptığını ya da oğlan voleybolcuları teşvik edildiğini daha çok baktığımızda futbol için teşvikler var oğlan çocukları için.
Bakanlık normları yıkacak projeler yapıp desteklemiyor.”
Kadın Antrenörler Neler Yaşıyor?
“Kadın antrenörlerin birçok konuda yaşadığı zorluklar önüne çıkarılan engeller var.
Bunlardan biride hicaplı antrenör olmak, bunu bir arkadaşım yaşamıştı. Bazı veliler özel ders istiyor, hocamızdan kulup özel ders vermesini uygun bulmuyor. Neden özel ders vermesini uygun bulmuyor, kadın diye mi? Türkiye’de her antrenör özel ders veriyor ama kadın olunca ‘yanlış anlaşılıyor’ oluyor.
Sadece kadın olduğunuz için değil farklı kimlikler, tercihler yüzünden de ayrımcılığa uğraşıyorsunuz.
Dünyanın her yerinde farklı sorunlar ve mücadeller var. Sadece Türkiye’de değil bu mücadele örneğin İran’da futbolcuysan başında örtü olmalı ama Fransa’da hicap yasağı var.
Fransa olimpiyat komitesi hicablı kadınların olimpiyata gitmesini engelliyor.
İkiside çok büyük yaptırımlar kadın bedeni üstünde engel oluşturuluyor. Hollanda kadın futbol takımına baktığımızda ise ilerlemiş ve iyi bir kadın futbol takımı görüyoruz. Amerikaya baktığımızda kadın futbol takımı eşit ücret için mücadele ediyor.
Dünyada da kadın antrenör sayısı az. İngiltere’de de kadın futbol antrenör sayısı az veya İrlanda da kadın antrenör sayısı az ama yurt dışında uğradığın mobbing, taciz, şiddet olaylarını geri dönüşü olacak şekilde anlatacak kurumlar var. Örneğin, https://www.womeninfootball.co.uk/ adlı dernekte “sahada kadın antrenör olarak dışlanmışlığa mağruz kaldıysanız lütfen bize ulaşın” bunu dikkate alacağız deniliyor. Böyle bağımsız kuruluşlarının artması gerekiyor. Bizim taleplerimizi dile getireceğimiz bir alan olmalı.”
Futbolda Cinsiyetçi Dil, Irkçılık, Ayrımcılık!
“Irkçılık, göçmen karşıtlığı, kürt ve arap düşmanlığı, homofobik düşmanlık futbol ile pekiştiriliyor.
Kadın milli futbol takımı direktörü Necla Güngör söylemlerine baktığımızda; ‘Türk takımı, Türk kadın futbolcular’ söylemlerini hep kullanılıyor.
Demek ki siz takımda kürt, ermeni, arap veya göçmen sporcuya yer vermek istemiyorsunuz ya da burada oynayacaksanız Türk olacaksınız demek istiyorsunuz. Başka hiçbir kimliği kabul etmiyorsunuz. Bu çok ciddi bir ayrımdır.
Genç yıldız kızlar projesi var Necla Güngör sosyal medya hesabından paylaştığı gönderide diyor ki; ‘… Dünyada ki Türk nüfusuna sahip kız çocuklarına yapabilirsin mesajı ile milli takım kursuna davet ettim’ Bu yapılan kimlik ayrıştırılmasıdır.
Futbol alanı Küfür,şiddet eğilimli söylemler, ırkçı söylemler bunlar futbol antrenörlerinin içinde hep var. Futbolda ırkçılık Kürt, Arap düşmanlığı çok fazla var ve bu ayrımcılığa hergün yenisi ekleniyor.
Örneğin; Amedspor kadın futbol takımı, Fenerbahçe spor kulübü ile 2022 yılında maç yaptı. Maç esnasında Kürt Ahmet Sporcular kendi aralarında Kürtçe pas istiyor. Fenerbahçe sporcuları ‘bana küfür etti’ söylemi üzerine olay büyüyor. Türkiye’de İngilizce, Almanca hatta fransızca konuşabiliyorsun ama kürtçe konuşamıyorsun.”
Değişip, Dönüşmek İçin Neler yapılmalı
“Öncelikle ırkçı, cinsiyetçi söylemlere son verilmeli, bu davranışlara yaptırım uygulanmalı.
Çocuk koruma politikası tekrar gözden geçirilmeli ve doğru uygulandığına dikkat edilmeli.
Antrenörler bazı eğitimler almalı; çocuk koruma, toplumsal cinsiyet eşitliği, cinsiyet ayrımcılığına karşı eğitimler verilmeli.
Bu eğitimler atölyeler şeklinde olmalı konuşarak, tartışarak yapılmalı. Bir çalıştay gibi yapılmalı. Bunlar çok ciddi insan hakları sorunu dikkate alınmalı.”
Kaynak:
https://www.kasfad.org/wp-content/uploads/KASFAD-2021-Rapor-SON.pdf
https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/sporda-toplumsal-cinsiyet-esitligi-guncelleme-raporu-isbnpdf.pdf
